مشخصات ظاهری

بیشتر مشخصات ظاهری یک ساز خوب به کیفیت ساخت و نبود زایعاتی مثل چسب و یا اتصالات بین سیم و سیم گیرها بر می گردد نه زیبایی ظاهری و سطحی! این موضوع سبب ثابت ماندن کوک سه تار و عدم تغییر در نواختن سه تار می شود. نکته مهم دیگر این است که میان کاسه و دسته از نظر وزنی تناسب برقرار باشد. به صورتی که در موقع نوازندگی تعادل ساز به طور کامل برقرار باشد. یعنی طراحی ساز به گونه ای باشد که در زمان نواختن نیازی به صرف نیروی اضافی برای نگه داشتن آن نباشد.

جنس چوب

جنس چوب سه تار از درخت توت میباشد برای ساختن دسته ی ساز از چوب گردو هم استفاده میکنند که در این صورت دسته ی ساز سنگین میشود. چوب باید کهنه باشد تا طنین خوبی بدهد بعضی از سازندگان چوب تازه را در آب جوشانده تا شیره ی آن گرفته شود و سپس چوب را در زیر خاک یا پهن می گذارند تا خشک شده و حالت پوسیدگی پیدا کند. پس دقت کنید که معمولا نمی توانید کهنه بودن چوب را تشخیص دهید مگر اینکه فروشنده با صداقت به شما بگوید! دقت کنید دسته سه تار مورد نظر سنگین و ضخیم نباشد. دلیل توجه به این مورد، جنس چوب و تازگی آن است. در صورتی که چوب مورد استفاده برای ساخت دسته ساز سالخوردگی و خشکی کافی را نداشته باشد ممکن است پس از مدتی بر اثر فشار سیم ها خم شده یا در اصطلاح نوازندگان تاب بردارد.

کیفیت ساخت و ظاهر

منظور از کیفیت ساخت، ظاهر و زیبایی آن نیست بلکه موارد زیر هستند:

• به کیفیت ساخت سه تار توجه کنید. اینکه سیم ها به درستی به سیم گیر متصل شده و کاملا محکم باشند و اثری از چسب و … هیچ کجای بدنه سه تار نباشد.
• فاصله ی سیم تا دسته ی ساز کم باشد تا حدی که موقع اجرا سختیه سیم را حس نکنید.
• رگه های درشت صفحه به سمت سیم بم باشد.
• دسته ی ساز نه کلفت و نه زیادی نازک باشد که البته بستگی به دست خودتان دارد.
• ساز از نظر وزنی سبک باشد.
• سازی که زیاد رنگ شده باشد فقط قشنگ است و احتمال دارد که صدای خوبی نداشته باشد.
• دقت کنید دسته ساز تاب نداشته باشد. روش شناخت آن هم به این صورت است که نباید فاصله عرضی سیم اول و آخر در هیچ نقطه ایی با دسته تغییر کند.
• رنگ پوشش روی ساز نباید خیلی ضخیم باشد و برای جلای ساز باید از لاک و الکل استفاده شده باشد. استفاده از پوشش های ضخیم باعث خفگی صدای ساز می شود.

پرده (کیفیت سیم)

پرده سه تار را معمولا از روده گوسفند می سازند و از آنجایی که یک فاکتور بسیار موثر در تعیین قیمت است باید به آن دقت کافی را مبذول دارید:

• بعد از کوک کردن ساز تک تک پرده ها را امتحان کنید که در اصطلاح گز نزند.
• رنگ ساز هرچه روشنتر باشد بهتر است .هم اگر عیبی داشته باشد پیداست و هم از نظر روانشناسی مثبت است.
• نکته بعد هماهنگی اندازه دست و انگشتان نوازنده با دسته ساز است. تهیه ساز با دسته بسیار باریک برای اشخاصی که انگشت های بلند یا تپل دارند مناسب نیست.
• • صفحه سه تار مهمترین بخش برای صدادهی این ساز است. بافت چوب صفحه و کاسه باید مشخص باشد و بین اتصالات آن روزنه ای ایجاد نشده باشد.
  • صدای پایین دسته با بالا دسته همخوانی داشته باشد.
  • کیفیت صدای سه تار را می توان با تنظیم خرک و شیطانک، تا اندازه زیادی تغییر داد.
  • صدای سیم دوم مفهوم باشد و حالت گنگی نداشته باشد.
  • در اجرای سیم بم.سیم کاملا نرم و صدایی طبیعی داشته باشد.
  • صدای همه ی سیمها دنبال هم باشد یعنی با هم همخوانی داشته باشد و در گوش دادن تفکیک سیمها سخت باشد.
  • بلند بودن صدای ساز دلیلی بر خوب بودنش نیست.
  • با یک مضراب ویا حتی بدون زدن مضراب باید بتوانید چندین نت را به راحتی و با طنین خوب اجرا کنید.
  • در اجرای تکنیک ناله ی ساز(ویبره) هیچ مشکلی نداشته باشید.

   پس بطور خلاصه باید گفت: صدا نه باید به حدی کم باشد که مجبور به استفاده از دستگاه های تقویت صدا بوده و نه آن قدر زیاد که شنیدن آن برای شنونده آزار دهنده باشد. ضمن اینکه صدا زبر نباشد (عدم خشوت صوت) که شامل صداهای اضافی یا زنگ سیم های دیگر موقع نوازندگی می شود.

  مارک های سه تار

  دقت کنید که باز هم عرض می کنیم سه تار خوب تقریبا هیچ ارتباطی با مارک یا سازنده ندارد زیرا در یک مارک ممکن است از بین 10 سه تار، 7 تای آنها معمولی، دو تا عالی و یکی واقعا بد باشد. به هیچ وجه به دنبال مارک نروید و به مشخصاتی که در این مقاله گفته ایم دقت کنید. برخی از گمنام ترین سازنده های سه تار هستند که بهترین های آنها را می سازند. مثلا در شهرکرد دو یا سه تولید کننده هستند که سه تارهای آنها جزو بهترین و گران ترین سه تارهای کشور هستند ولی باز هم در میان آنها سه تارهای بی کیفیت پیدا می شود.

ازسایت:saziha.ir

محمد رضا لطفی در سال  1325 در گرگان متولد شد و از 15 سالگی  موسیقی را با ساز تار شروع کرد . و پس از عزیمت به تهران در کلاس های آزاد هنرستان موسیقی شرکت کرد و به فراگیری مکتب وزیری پرداخت . وی از محضر استادان بزرگی چون حبیب الله صالحی – علی اکبر خان شهنازی – نور علی خان بروند – سعید هرمزی – دکتر صفوت – دکتر مسعودیه – هرمز فرهت – استاد برکشلی بهره مند گردید . پس از آشنایی با استاد عبدالله دوامی نزد ایشان آموزش دید و برای ضبط آثار او تلاش کرد . وی فارق التحصیل از دانشکده هنرهای زیبا است . ایشان برای ارتقای موسیقی سنتی ایران متحمل زحمات زیادی شدند ، که فعالیت های استاد را میتوان به چند دسته تقسیم کرد:

1 – فعالیتهای آموزشی : ایشان شاگردان بسیاری را آموزش داده اند . فعالیت های دیگری چون  باز سازی هنرستان « ساز و نوروز »  و تغییر نام آن به مکتب خانه میرزاعبدالله ، تشکیل کلاسهای آموزشی کوتاه مدت خارج از کشور ، تشکیل گروه شیدا  به سرپرستی خودشان و همچنین تشکیل کانون فرهنگی هنری « چاووش » توسط خود ایشان .

2 – فعالیت های پژوهشی : انتشار نامه شیدا و کتاب سال شیدا در داخل و خارج از کشور ، شرکت در سمینار موسیقی در ونیز ، عضویت در شورای نویسندگان و هنرمندان و......

3- فعالیت های اجرایی : شامل کنسرتهای متعددی در داخل و خارج از کشور، سلسله نوارهای چاووش ، ردیف موسیقی سنتی ایران « یادواره استاد برومند » ، تکنوازی تار و سه تار ، قافله سالار ، چشمه نوش با صدای استاد شجریان ، به یاد درویش خان و .... وی زندگی خود را وقف موسیقی سنتی ایران و اشاعه این هنر در سطح جهان کرده و توانسته است در این راه با خلاقیت های خود اعتبار بسیاری برای کشورش به ارمغان آورد .

از:notebnote.com

هنرجویان عزیز، کتابی که را که در این مجموعه آموزشی کار خواهیم کرد ، « آموزش سه تار جلد اول – تالیف استاد جلال ذوالفنون  به کوشش مهرداد ترابی  است . چند دلیل برای انتخاب این کتاب جهت آموزشهایم داشتم  1 – علاقه به سبک زیبا و لطیف سه تار نوازی استاد ذوالفنون 2 – ساده و روان بودن درسهای کتاب 3 – بیان قدم به قدم تکنیک های سه تار نوازی 4 – هنرجویانی که از صفر شروع به سه تار نوازی میکنند مطالب کتاب را درک میکنند و برایشان قابل فهم است 5 – آشنای هنرجویان با گوشه ها و دستگاه های موسیقی ایرانی و همچنین آماده سازی آنها برای ردیف نوازی . اینها تجربیاتی بود که بنده طی چند سال تدریس از این کتاب به دست آوردم . البته کتابهای آموزشی مثل : هنرستان موسیقی – دستور سه تار (دوره ابتدائی ) از استاد علیزاده – بیائید تار و سه تار بنوازیم از استاد کیوان ساکت نیز وجود دارد . و بنده مقداری این کتابها را هم کار کرده ام . اما باز به دلایلی که ذکر کردم ارتباط بهتری با کتاب استاد جلال ذوالفنون برقرار کردم . این کتاب را حتما تهیه کنید و آموزش ها را با ویدئو های من دنبال کنید . فایل pdf این کتاب را در قسمت پایین میتوانید دانلود کنید . اما پیشنهاد میکنم حتما کتاب را تهیه کنید تا به راحتی روی پایه نت قرار دهید و به دور از تکنولوژی و گوشی و لپ تاب روی نت ها متمرکز شوید . موفق و پیروز باشید

« علی اقبال »

notebnote.com

دانلود کتاب

واسه خیلی از علاقه مندان به موسیقی ایرانی که تازه قصد شروع ساز دارند این سوال پیش میاد که تار کار کنم یا سه تار . تفاوتش چیه. کدوم سختتره. خوب سوال خوبیه. چون خیلی شبیه به هم هستن. از نظر جنس صدا و نت و پرده ها شباهتهای زیادی بین تار و سه تار وجود دارد

شباهت های فنی تار و سه تار

اگه بخواهیم از نظر پرده حساب کنیم که تعدادشون یکی هست . جفتشون 25 پرده دارند . از نظر سیم میدانیم که سه تار «چهار سیم » دارد به نام های « دو -سل -دو-دو » . تار هم دقیقا همین سیمها رو داره فقط از هرکدوم 2 تا دارد . یعنی « دو دو - سل سل- دو دو » یعنی در کل، تار 6 عدد سیم دارد. سیم اخری ضخیم تر به همراه سیم کنارش دو کوک میشوند . انگشت گذاری ها در تار و سه تار شبیه بهم هستن . در تار چون دسته ضخیم تر است مقداری انگشت گذاری سخت تر میشود . اما اساسا شبیه به هم هستن.
روی کاسه سه تار صفحه چوبی وجود دارد و با تغییرات هوا و رطوبت تغییری نمیکند و صدایش کمتر و ضعیفتر از تار است . سه تار ناله های احساسی و سوز ناکتری دارد.  روی کاسه تار پوست قرار دارد. پوست وسعت و طنین بیشتری به صدای ساز میدهد . اما مشکل پوست این است که با کوچکترین تغییرات هوا صدای ساز تغییر میکند . مخصوصا رطوبت،در فضای مرطوب پوست تار شل میشود و ساز صدای خیلی بمی پیدا میکند . کاسه سه تار معمولا از ترکه های چوب ساخته شده و ملاقه ای شکل است . اما کاسه تار از کنده درخت توت میسازند. به این صورت که کنده درخت توت را از وسط به دو نیم میکنند ، طبق الگویی داخل انهارا میتراشند و بهم متصل میکنند . از نظر مضراب اگر بخواهیم مقایسه کنیم ، مضراب سه تار با ناخن زده میشود و انگشت سبابه به صورت رفت و برگشت سیم را به صدا درمی آورد. اما مضراب تار یک تکه فلز برنجی است که در انتهای آن موم قرار دارد . انرژی مضراب تار از حرکت مچ تولید میشود و مضراب بین انگشت شصت و سبابه و کناریش قرار میگیرد و با حرکت بالا و پایین مچ به سیم  ضربه میزند . از نظر شخصیتی بخواهید در نظر بگیرید سه تار مثل دختر است. (ظریف و طناز) و تار مثل پسر است (قوی و چابک) است . پس سعی کنید باهاشون مثل روحیاتشون برخورد کنید.

تار بهتر است یا سه تار؟

این سوال را خیلی از دوستان میپرسند. ولی این سوال مقداری بی معنی است . چون واقعا باید ببینید به کدوم علاقه دارید. از نظر مبلغی سه تار ارزانتر از تار است به عنوان مثال اگر یک سه تار معمولی400 هزار تومن باشد یک تار مبتدی 1 میلیون تومان است. 

www.notebnote.com